ปรากฏการณ์ใดมีความสอดคล้องกับภาวะเงินฝืด: ทำความเข้าใจสาเหตุและผลกระทบ

ภาวะเงินฝืดคืออะไร? ทำความเข้าใจปรากฏการณ์ทางเศรษฐกิจที่ตรงข้ามกับเงินเฟ้อ

ในโลกของการลงทุนและเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว คุณคงคุ้นเคยกับคำว่า “เงินเฟ้อ” หรือภาวะที่ราคาสินค้าและบริการโดยทั่วไปปรับตัวสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง แต่คุณเคยหยุดคิดถึงปรากฏการณ์ที่ตรงกันข้ามอย่างสิ้นเชิงหรือไม่ นั่นคือ “ภาวะเงินฝืด” (Deflation) หรือการลดลงของระดับราคาสินค้าและบริการโดยทั่วไปอย่างต่อเนื่อง ซึ่งเป็นสัญญาณว่าอำนาจซื้อของเงินสกุลนั้น ๆ กำลังเพิ่มขึ้น

สำหรับนักลงทุนมือใหม่และผู้ที่สนใจจะเจาะลึกการวิเคราะห์เศรษฐกิจ เราเชื่อว่าการทำความเข้าใจภาวะเงินฝืดนั้นสำคัญไม่แพ้เงินเฟ้อเลยทีเดียว เพราะแม้ในระยะสั้นราคาที่ลดลงอาจดูเหมือนเป็นข่าวดีสำหรับผู้บริโภค แต่ในระยะยาวแล้ว ภาวะเงินฝืดกลับส่งผลกระทบที่ซับซ้อนและรุนแรงต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจ ภาระหนี้สิน และความเชื่อมั่นของผู้คน ทำให้เกิดความท้าทายอย่างยิ่งต่อผู้กำหนดนโยบายและภาคธุรกิจ

เราจะพาคุณไปสำรวจความหมายที่แท้จริงของภาวะเงินฝืด สาเหตุที่ทำให้มันเกิดขึ้น ผลกระทบที่ตามมา และที่สำคัญที่สุดคือ สถานการณ์จริงในเศรษฐกิจโลก รวมถึงสัญญาณที่ปรากฏในประเทศไทย คุณพร้อมที่จะถอดรหัสความลับของภัยคุกคามเงียบนี้ไปพร้อมกับเราหรือยัง?

ความแตกต่างที่สำคัญ: ภาวะเงินฝืด vs. ภาวะเงินเฟ้อลดลง (Disinflation)

ก่อนที่เราจะก้าวเข้าสู่รายละเอียดเชิงลึกของภาวะเงินฝืด สิ่งสำคัญคือคุณต้องเข้าใจความแตกต่างระหว่าง ภาวะเงินฝืด กับ ภาวะเงินเฟ้อลดลง (Disinflation) ซึ่งมักถูกเข้าใจผิดและใช้สลับกันอยู่บ่อยครั้ง การแยกแยะสองคำนี้ออกจากกันอย่างชัดเจนจะช่วยให้คุณวิเคราะห์สถานการณ์เศรษฐกิจได้อย่างแม่นยำยิ่งขึ้น

มาดูกันว่าความแตกต่างนั้นคืออะไร:

• ภาวะเงินฝืด (Deflation): นี่คือภาวะที่อัตราเงินเฟ้อติดลบ หรือต่ำกว่า 0% พูดง่ายๆ คือ ระดับราคาสินค้าและบริการโดยทั่วไปกำลังลดลงอย่างต่อเนื่อง เมื่อคุณเห็นว่าดัชนีราคาผู้บริโภค (CPI) ติดลบ นั่นคือสัญญาณของภาวะเงินฝืดอย่างชัดเจน เงินบาทที่คุณถืออยู่วันนี้ จะมีอำนาจซื้อมากขึ้นในวันพรุ่งนี้ เพราะสินค้าจะราคาถูกลง
• ภาวะเงินเฟ้อลดลง (Disinflation): ในทางกลับกัน ภาวะเงินเฟ้อลดลงหมายถึงอัตราเงินเฟ้อยังคงเป็นบวก แต่ชะลอตัวลง ตัวอย่างเช่น หากปีที่แล้วอัตราเงินเฟ้ออยู่ที่ 5% และปีนี้ลดลงเหลือ 2% นี่คือภาวะเงินเฟ้อลดลง ไม่ใช่เงินฝืด ราคาสินค้ายังคงสูงขึ้น แต่ในอัตราที่ช้าลงกว่าเดิม

ทำไมความแตกต่างนี้จึงสำคัญ? เพราะผลกระทบต่อเศรษฐกิจและนโยบายการเงินนั้นต่างกันโดยสิ้นเชิง ภาวะเงินเฟ้อลดลงมักไม่เป็นอันตรายเท่าภาวะเงินฝืด และธนาคารกลางสามารถรับมือได้ง่ายกว่ามาก แต่ภาวะเงินฝืดกลับเป็นปัญหาใหญ่ที่อาจบั่นทอนเศรษฐกิจในระยะยาว ลองจินตนาการถึงรถยนต์ที่วิ่งช้าลง (Disinflation) เทียบกับรถยนต์ที่ถอยหลัง (Deflation) มันคือทิศทางที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิงนั่นเอง

ถอดรหัสสาเหตุหลักของภาวะเงินฝืด: จากอุปทานล้นเกินถึงอุปสงค์ซบเซา

ภาวะเงินฝืดไม่ได้เกิดขึ้นเองลอยๆ แต่เกิดจากปัจจัยทางเศรษฐกิจที่ซับซ้อนหลายประการ ซึ่งสามารถแบ่งออกได้เป็นสาเหตุหลักๆ ดังนี้ เพื่อให้คุณเข้าใจรากเหง้าของปัญหานี้อย่างลึกซึ้ง

สาเหตุจากฝั่งอุปทาน (Supply Side):

• ผลผลิตส่วนเกิน (Excess Supply): เมื่อสินค้าและบริการในตลาดมีปริมาณมากเกินความต้องการของผู้บริโภค บริษัทต่างๆ มักต้องลดราคาลงเพื่อระบายสินค้าออกจากสต็อก สิ่งนี้เกิดขึ้นได้บ่อยครั้งจากการลงทุนเกินตัว หรือการแข่งขันที่รุนแรงในอุตสาหกรรม
• ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี (Technological Advancement): นักเศรษฐศาสตร์บางท่านชี้ให้เห็นว่า การพัฒนาเทคโนโลยีอย่างรวดเร็วสามารถลดต้นทุนการผลิตลงได้อย่างมหาศาล ทำให้สินค้าและบริการมีราคาถูกลงเรื่อยๆ ในภาพรวม ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะเงินฝืดชนิดดี (Good Deflation) ที่มาจากประสิทธิภาพการผลิตที่ดีขึ้น

สาเหตุจากฝั่งอุปสงค์ (Demand Side):

• ความต้องการต่ำ/การบริโภคลดลง: นี่คือสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด เมื่อผู้คนไม่มั่นใจในเศรษฐกิจ รายได้ไม่เพิ่ม หรือมีภาระหนี้สูง พวกเขามักจะชะลอการใช้จ่ายและการบริโภค ซึ่งส่งผลให้ยอดขายของธุรกิจลดลงและต้องลดราคาเพื่อกระตุ้นกำลังซื้อ
• การลงทุนลดลง: ภาคธุรกิจชะลอการลงทุนใหม่ๆ เนื่องจากไม่เห็นโอกาสในการทำกำไร หรือขาดความเชื่อมั่นในอนาคต ทำให้กิจกรรมทางเศรษฐกิจโดยรวมหดตัวลง
• การใช้จ่ายภาครัฐลดลง: หากรัฐบาลดำเนินนโยบายรัดเข็มขัด ลดการใช้จ่าย หรืองดโครงการกระตุ้นเศรษฐกิจ ก็จะยิ่งกดดันอุปสงค์รวมในระบบ
• การส่งออกลดลง: ในประเทศที่พึ่งพาการส่งออกสูง หากความต้องการจากต่างประเทศลดลง ก็จะส่งผลให้การผลิตภายในประเทศลดลงตามไปด้วย
• เงินทุนไหลออก: การที่นักลงทุนต่างชาติถอนเงินออกนอกประเทศ อาจทำให้ปริมาณเงินหมุนเวียนในระบบลดลง

สาเหตุจากนโยบายและการเงิน:

• นโยบายการเงินและการคลังที่ตึงตัวเกินไป: หากธนาคารกลางปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ยอย่างรวดเร็วหรือรัฐบาลลดการใช้จ่ายอย่างรุนแรง อาจส่งผลให้ปริมาณเงินหมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจลดลงมากเกินไป ทำให้เกิดการชะลอตัวและนำไปสู่ภาวะเงินฝืดได้
• ปริมาณเงินหมุนเวียนลดลง: อาจเกิดจากการที่ธนาคารกลางดำเนินนโยบายลดปริมาณเงินในระบบ (Quantitative Tightening) หรือการที่ธนาคารพาณิชย์ปล่อยสินเชื่อน้อยลง ซึ่งลดทอนกำลังซื้อโดยรวม

สาเหตุเหล่านี้มักเกิดขึ้นควบคู่กันและเสริมแรงซึ่งกันและกัน ลองคิดดูสิว่า หากคุณคาดว่าราคาสินค้าจะลดลงอีกในอนาคต คุณจะรีบซื้อตอนนี้หรือไม่? ไม่แน่นอน คุณจะชะลอการซื้อออกไป ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่ยิ่งซ้ำเติมให้ราคาสินค้าลดลงอีก นี่คือจุดเริ่มต้นของวงจรอุบาทว์ที่เราจะพูดถึงต่อไป

วงจรอุบาทว์เงินฝืด: กลไกที่ทำให้เศรษฐกิจถดถอยลึกยิ่งขึ้น

เมื่อภาวะเงินฝืดเริ่มก่อตัวขึ้น มันมักจะไม่ได้หยุดอยู่เพียงแค่การลดลงของราคาเพียงอย่างเดียว แต่มักจะนำไปสู่สิ่งที่นักเศรษฐศาสตร์เรียกว่า “วงจรอุบาทว์เงินฝืด” (Deflationary Spiral) ซึ่งเป็นกลไกที่ทำให้เศรษฐกิจถดถอยลึกและยืดเยื้อออกไป เปรียบเสมือนพายุหมุนที่ดูดทุกอย่างลงสู่จุดต่ำสุด

วงจรอุบาทว์นี้ทำงานอย่างไร? ลองพิจารณาตามเราไปทีละขั้น:

1. ราคาสินค้าลดลง: จุดเริ่มต้นคือการที่ระดับราคาสินค้าและบริการโดยทั่วไปลดลงอย่างต่อเนื่อง
2. ผู้บริโภคชะลอการใช้จ่าย: เมื่อเห็นว่าราคาลดลง ผู้บริโภคจะคาดหวังว่าราคาจะลดลงอีกในอนาคต ทำให้พวกเขาชะลอการตัดสินใจซื้อสินค้าที่ไม่จำเป็นออกไป เพื่อรอให้ได้ราคาที่ถูกที่สุด อำนาจซื้อที่เพิ่มขึ้นไม่ได้กระตุ้นให้เกิดการจับจ่าย แต่กลับกระตุ้นให้เกิดการกักตุนเงินแทน
3. ยอดขายธุรกิจตกต่ำ: เมื่อผู้บริโภคชะลอการซื้อ ยอดขายของภาคธุรกิจก็ย่อมลดลงอย่างฮวบฮาบ
4. ลดการผลิตและปลดพนักงาน: เพื่อลดต้นทุนและรักษากำไร ภาคธุรกิจจะตอบสนองด้วยการลดกำลังการผลิตลง บางรายอาจต้องเลิกจ้างพนักงาน หรือลดจำนวนชั่วโมงการทำงานลง
5. การว่างงานเพิ่มขึ้น/รายได้ลดลง: เมื่อมีการปลดพนักงานมากขึ้น อัตราการว่างงานก็เพิ่มสูงขึ้น ผู้คนมีรายได้ลดลง หรือไม่มีรายได้เลย
6. กำลังซื้อยิ่งหดหาย: เมื่อผู้คนมีรายได้น้อยลง กำลังซื้อของพวกเขาก็ยิ่งลดลงไปอีก ซึ่งจะไปซ้ำเติมยอดขายของภาคธุรกิจให้แย่ลงไปอีกในขั้นตอนที่ 3

วงจรนี้จะดำเนินไปเรื่อยๆ ไม่มีที่สิ้นสุด จนกว่าจะมีปัจจัยภายนอกเข้ามาแทรกแซงหรือมีมาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจจากภาครัฐอย่างจริงจัง มันคือกับดักที่อันตรายมาก เพราะยิ่งราคาสินค้าลดลง ผู้คนก็ยิ่งไม่อยากใช้จ่าย และยิ่งไม่ใช้จ่าย เศรษฐกิจก็ยิ่งหดตัวลงไปอีก นี่คือเหตุผลที่ว่าทำไมภาวะเงินฝืดจึงเป็นฝันร้ายของธนาคารกลางและรัฐบาลทั่วโลก

ผลกระทบของภาวะเงินฝืดต่อภาระหนี้สินและกำลังซื้อของคุณ

นอกเหนือจากวงจรอุบาทว์ที่บั่นทอนเศรษฐกิจโดยรวมแล้ว ภาวะเงินฝืดยังส่งผลกระทบโดยตรงต่อชีวิตประจำวันและสถานะทางการเงินของคุณอย่างที่เราอาจคาดไม่ถึง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นเกี่ยวกับ ภาระหนี้สิน และ กำลังซื้อ

ภาระหนี้ที่แท้จริงเพิ่มสูงขึ้น:

นี่คือผลกระทบที่สำคัญและร้ายแรงที่สุดประการหนึ่งของภาวะเงินฝืด ลองจินตนาการว่าคุณมีหนี้บ้านจำนวน 5 ล้านบาท ในขณะที่เกิดภาวะเงินฝืด มูลค่าของเงินเพิ่มขึ้น หมายความว่าเงิน 5 ล้านบาทในอนาคตจะมีอำนาจซื้อสูงกว่าเงิน 5 ล้านบาทในวันนี้อย่างชัดเจน ในทางกลับกัน รายได้ของคุณอาจไม่ได้เพิ่มขึ้น หรืออาจลดลงด้วยซ้ำเนื่องจากเศรษฐกิจซบเซา

• มูลค่าหนี้เพิ่มขึ้นในรูปของอำนาจซื้อ: แม้จำนวนเงินหนี้ที่คุณต้องจ่ายคืนจะคงที่ (เช่น 5 ล้านบาท) แต่ในความเป็นจริงแล้ว มูลค่าที่แท้จริงของหนี้ กลับสูงขึ้น เพราะเงินที่คุณหามาได้ในแต่ละเดือนมีอำนาจซื้อลดลงเมื่อเทียบกับภาระหนี้ที่คงที่ และราคาสินทรัพย์ที่ลดลงก็ยิ่งทำให้หลักประกันด้อยค่าลง
• รายได้ลดลง: ในภาวะเงินฝืด บริษัทต่างๆ มักจะลดค่าจ้าง หรือปลดพนักงาน ซึ่งหมายความว่ารายได้ที่คุณมีสำหรับชำระหนี้อาจลดลงไปพร้อมๆ กับที่มูลค่าหนี้ที่แท้จริงเพิ่มขึ้น สิ่งนี้สร้างแรงกดดันมหาศาลต่อทั้งบุคคลและภาคธุรกิจ และอาจนำไปสู่ปัญหา หนี้เสีย (Non-Performing Loans – NPLs) ที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว

ผลกระทบต่อกำลังซื้อและการตัดสินใจลงทุน:

ถึงแม้ว่าในทางทฤษฎีแล้ว เงินฝืดจะทำให้คุณมีกำลังซื้อที่สูงขึ้นสำหรับเงินจำนวนเท่าเดิม แต่ในทางปฏิบัติ พฤติกรรมของผู้คนมักสวนทาง:

• ชะลอการใช้จ่าย: อย่างที่เราได้กล่าวไปแล้วว่า ความคาดหวังว่าราคาจะลดลงอีกในอนาคต ทำให้ผู้บริโภคชะลอการซื้อสินค้าที่ไม่จำเป็นออกไป ซึ่งยิ่งส่งผลให้ยอดขายและกำไรของธุรกิจลดลง
• ชะลอการลงทุน: บริษัทต่างๆ จะลังเลที่จะลงทุนในโครงการใหม่ๆ หรือขยายกิจการ เพราะคาดการณ์ว่ายอดขายและราคาสินค้าในอนาคตจะลดลง สิ่งนี้ทำให้เศรษฐกิจขาดการลงทุนใหม่ๆ ที่จะสร้างงานและกระตุ้นการเติบโต
• ถือเงินสดดีกว่า: ในภาวะเงินฝืด การถือเงินสดกลับกลายเป็นทางเลือกที่น่าสนใจ เพราะมูลค่าของเงินสดจะเพิ่มขึ้นตามเวลา สิ่งนี้ส่งผลให้เงินหมุนเวียนในระบบลดลง ซึ่งเป็นปัญหาที่เราจะกล่าวถึงในหัวข้อต่อไป

ผลกระทบเหล่านี้แสดงให้เห็นว่า ภาวะเงินฝืดไม่ใช่เพียงแค่ตัวเลขทางเศรษฐกิจที่จับต้องไม่ได้ แต่มันส่งผลโดยตรงต่อกระเป๋าสตางค์ ความสามารถในการชำระหนี้ และการตัดสินใจทางการเงินในชีวิตประจำวันของคุณ

กับดักสภาพคล่องและข้อจำกัดของนโยบายการเงินในยามเงินฝืด

เมื่อภาวะเงินฝืดรุนแรงขึ้น หนึ่งในปรากฏการณ์ที่น่ากังวลที่สุดที่ธนาคารกลางต้องเผชิญคือ “กับดักสภาพคล่อง” (Liquidity Trap) ซึ่งเป็นสถานการณ์ที่นโยบายการเงินแบบผ่อนคลายที่ธนาคารกลางใช้ในการกระตุ้นเศรษฐกิจ (เช่น การลดอัตราดอกเบี้ย) กลับไม่สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกต่อไป

กับดักสภาพคล่องคืออะไร?

ในภาวะปกติ เมื่อเศรษฐกิจซบเซา ธนาคารกลางมักจะลดอัตราดอกเบี้ยลงเพื่อกระตุ้นให้ผู้คนกู้ยืมเงินมาลงทุนและใช้จ่ายมากขึ้น หวังจะเพิ่มปริมาณเงินหมุนเวียนในระบบ แต่ในภาวะเงินฝืดรุนแรง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่ออัตราดอกเบี้ยใกล้เคียงหรือเท่ากับศูนย์ (Zero Lower Bound – ZLB) กลไกนี้กลับล้มเหลว:

• นักลงทุนกักตุนเงินสด: เมื่อราคาสินค้าลดลงและคาดว่าจะลดลงอีกในอนาคต นักลงทุนและประชาชนทั่วไปจะเห็นว่าการถือเงินสดกลับเป็นสินทรัพย์ที่ให้ผลตอบแทนดีที่สุด เพราะมูลค่าที่แท้จริงของเงินสดเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ
• อัตราดอกเบี้ยต่ำจนไร้ผล: แม้ธนาคารกลางจะลดอัตราดอกเบี้ยลงไปจนเกือบเป็นศูนย์ หรือติดลบ (ในบางประเทศ) ก็ตาม ผู้คนก็ยังไม่ยอมกู้เงินมาลงทุนหรือใช้จ่าย เพราะผลตอบแทนจากการลงทุนในสินทรัพย์อื่นๆ เช่น หุ้นหรืออสังหาริมทรัพย์ ก็ดูไม่น่าสนใจนักในยามที่เศรษฐกิจถดถอยและราคาลดลง
• เงินขาดแคลนในระบบ: เมื่อทุกคนกักตุนเงินสด เงินทุนก็จะไม่ไหลเวียนเข้าสู่ระบบเศรษฐกิจเพื่อใช้ในการลงทุนหรือการผลิต ทำให้เศรษฐกิจยิ่งหยุดชะงัก

ข้อจำกัดของนโยบายการเงิน:

กับดักสภาพคล่องนี้ทำให้ธนาคารกลางเผชิญกับข้อจำกัดอย่างมากในการดำเนินนโยบาย:

• ไม่สามารถลดดอกเบี้ยได้อีก: เมื่ออัตราดอกเบี้ยอยู่ใกล้ศูนย์แล้ว ธนาคารกลางก็แทบจะไม่มี “กระสุน” เหลืออยู่ในการลดดอกเบี้ยเพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจอีกต่อไป
• มาตรการผ่อนคลายเชิงปริมาณ (QE) อาจไม่เพียงพอ: แม้ธนาคารกลางจะใช้มาตรการพิมพ์เงินเข้าสู่ระบบ (QE) เพื่อเพิ่มสภาพคล่อง แต่หากผู้คนยังคงกักตุนเงินโดยไม่นำไปใช้จ่ายหรือลงทุน มาตรการเหล่านั้นก็อาจไร้ประสิทธิภาพ

ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ ประเทศญี่ปุ่นที่เผชิญกับภาวะเงินฝืดมายาวนานกว่าสองทศวรรษ หรือที่เรียกว่า “ทศวรรษแห่งการสูญเสีย” (The Lost Decade) ซึ่งเป็นผลมาจากกับดักสภาพคล่องที่ทำให้การกระตุ้นเศรษฐกิจเป็นไปได้ยาก นี่คือความท้าทายที่ใหญ่หลวงที่ผู้กำหนดนโยบายต้องเผชิญในภาวะเงินฝืดรุนแรง

กรณีศึกษาจีน: บทเรียนจากภาวะเงินฝืดที่ยาวนานที่สุดในรอบหลายทศวรรษ

ในปัจจุบันนี้ ไม่มีประเทศใดที่เผชิญกับภาวะเงินฝืดได้อย่างชัดเจนและยาวนานเท่ากับ ประเทศจีน เศรษฐกิจขนาดใหญ่อันดับสองของโลกกำลังประสบกับภาวะราคาลดลงอย่างต่อเนื่องมายาวนานที่สุดนับตั้งแต่ทศวรรษ 1960 ซึ่งเป็นบทเรียนสำคัญสำหรับทั้งภูมิภาคและเศรษฐกิจโลก เราจะมาดูกันว่าอะไรคือสาเหตุที่ทำให้มังกรผงาดต้องเผชิญกับภัยคุกคามเงียบนี้

สาเหตุเชิงลึกของภาวะเงินฝืดในจีน:

• วิกฤตอสังหาริมทรัพย์: นี่คือหัวใจของปัญหา ภาคอสังหาริมทรัพย์ของจีนซึ่งเป็นเสาหลักทางเศรษฐกิจที่ใหญ่และมีหนี้สินจำนวนมหาศาล กำลังเผชิญกับภาวะถดถอยอย่างหนัก บริษัทอสังหาฯ จำนวนมากผิดนัดชำระหนี้ ราคาบ้านลดลงอย่างต่อเนื่อง ทำให้ผู้คนขาดความเชื่อมั่นและชะลอการซื้ออสังหาริมทรัพย์ ซึ่งเป็นสินทรัพย์หลักของครัวเรือนจีน นอกจากนี้ยังกระทบต่อความมั่งคั่งและกำลังซื้อโดยรวม
• การเข้มงวดกฎระเบียบในอุตสาหกรรม (Regulatory Crackdown): ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา รัฐบาลจีนได้ดำเนินนโยบายเข้มงวดกับอุตสาหกรรมเทคโนโลยี การศึกษา และอื่นๆ ซึ่งส่งผลกระทบต่อความสามารถในการทำกำไรและแผนการลงทุนของบริษัทเหล่านี้ ทำให้การจ้างงานลดลง และกระทบต่อความเชื่อมั่นของนักลงทุน
• การผลิตเกินกำลัง (Overproduction): จีนมีกำลังการผลิตสินค้าอุตสาหกรรมจำนวนมาก โดยเฉพาะในภาคการผลิตต่างๆ เมื่อความต้องการภายในประเทศและต่างประเทศไม่เพียงพอ สินค้าก็จะล้นตลาดและต้องลดราคาลงเพื่อระบายสต็อก
• สงครามการค้าและการกีดกันทางการค้า: ความขัดแย้งทางการค้ากับสหรัฐอเมริกาและมาตรการกีดกันทางการค้าต่างๆ ส่งผลกระทบต่อการส่งออกของจีน ซึ่งเป็นอีกหนึ่งเครื่องยนต์สำคัญของเศรษฐกิจ ทำให้ความต้องการสินค้าจีนจากต่างประเทศลดลง
• ความเชื่อมั่นผู้บริโภคต่ำ: หลังจากการระบาดของโควิด-19 และการล็อกดาวน์ที่เข้มงวด ประกอบกับความไม่แน่นอนในตลาดแรงงานและอสังหาริมทรัพย์ ทำให้ความเชื่อมั่นของผู้บริโภคชาวจีนยังคงต่ำ พวกเขาชะลอการใช้จ่ายและเก็บออมมากขึ้น

สถานการณ์ในจีนไม่ได้เป็นเพียงปัญหาภายในประเทศ แต่ยังส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจโลกด้วย เพราะจีนคือผู้บริโภคสินค้ารายใหญ่และเป็นแหล่งผลิตสำคัญ หากเศรษฐกิจจีนชะลอตัวลง การค้าโลกและห่วงโซ่อุปทานย่อมได้รับผลกระทบตามไปด้วย

มาตรการรับมือของรัฐบาลจีน: จุดแข็งและความท้าทายที่ยังคงอยู่

เมื่อเผชิญกับภาวะเงินฝืดที่ยืดเยื้อ รัฐบาลจีนและธนาคารประชาชนจีน (PBOC) ไม่ได้นิ่งเฉย พวกเขาได้พยายามใช้มาตรการหลายอย่างเพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจและต่อสู้กับเงินฝืดอย่างต่อเนื่อง แต่ความท้าทายก็ยังคงมีอยู่มาก

มาตรการที่รัฐบาลจีนได้ดำเนินการ:

• ลดอัตราดอกเบี้ย: ธนาคารประชาชนจีนได้ปรับลดอัตราดอกเบี้ยนโยบายและอัตราดอกเบี้ยสินเชื่อต่างๆ ลง เพื่อลดต้นทุนการกู้ยืมและกระตุ้นให้ภาคธุรกิจและประชาชนลงทุนและใช้จ่ายมากขึ้น
• ฟื้นฟูตลาดอสังหาริมทรัพย์: รัฐบาลได้ออกมาตรการช่วยเหลือภาคอสังหาริมทรัพย์ ทั้งการให้สินเชื่อแก่ผู้พัฒนาโครงการที่ประสบปัญหา การผ่อนคลายกฎเกณฑ์ และการกระตุ้นให้ผู้ซื้อบ้านกลับมามีความเชื่อมั่น
• กระตุ้นการบริโภค: มีการออกมาตรการต่างๆ เพื่อกระตุ้นกำลังซื้อภายในประเทศ เช่น การจัดกิจกรรมส่งเสริมการขาย การแจกคูปอง และการลดหย่อนภาษีบางประเภท
• แผนกระตุ้นเศรษฐกิจวงกว้าง: รัฐบาลได้ประกาศแผนการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐาน และสนับสนุนการเติบโตของอุตสาหกรรมไฮเทค เพื่อสร้างงานและเพิ่มอุปสงค์โดยรวม

ความท้าทายที่ยังคงเผชิญอยู่:

• ความระมัดระวังในการกระตุ้น: รัฐบาลจีนมีความระมัดระวังในการกระตุ้นเศรษฐกิจขนาดใหญ่เกินไป เนื่องจากกังวลเกี่ยวกับปัญหาหนี้สินที่อาจตามมา โดยเฉพาะหนี้ของรัฐบาลท้องถิ่นและรัฐวิสาหกิจ
• การเปลี่ยนโมเดลเศรษฐกิจ: จีนกำลังพยายามเปลี่ยนผ่านจากโมเดลเศรษฐกิจที่เน้นการลงทุนและการส่งออก ไปสู่การพึ่งพาการบริโภคภายในประเทศมากขึ้น ซึ่งต้องใช้เวลาและเผชิญความท้าทายในการปรับโครงสร้าง
• ความเชื่อมั่นต่ำ: แม้จะมีมาตรการกระตุ้นออกมา แต่ความเชื่อมั่นของประชาชนและภาคธุรกิจยังคงอยู่ในระดับต่ำ เนื่องจากความไม่แน่นอนในนโยบาย การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ และสถานการณ์โลก
• แรงกดดันภายนอก: ความสัมพันธ์ที่ตึงเครียดกับชาติตะวันตก การกีดกันทางการค้า และสถานการณ์ภูมิรัฐศาสตร์โลก ยังคงเป็นปัจจัยกดดันต่อเศรษฐกิจจีน

บทเรียนจากจีนแสดงให้เห็นว่า การต่อสู้กับภาวะเงินฝืดนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องอาศัยมาตรการที่หลากหลายและยาวนาน และแม้แต่เศรษฐกิจขนาดใหญ่ก็ยังต้องเผชิญกับความท้าทายที่ซับซ้อน

สถานการณ์เงินเฟ้อ/เงินฝืดในประเทศไทย: มุมมองผู้เชี่ยวชาญและสัญญาณที่ต้องจับตา

แล้วสถานการณ์ในประเทศไทยเป็นอย่างไร? เรากำลังเผชิญกับภาวะเงินฝืดอย่างจีนอยู่หรือไม่? นี่คือคำถามที่คุณในฐานะนักลงทุนและผู้บริโภคควรให้ความสำคัญ เราจะมาสำรวจมุมมองจากผู้เชี่ยวชาญและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับเศรษฐกิจไทย

มุมมองจากผู้เชี่ยวชาญ:

• อ.พงษ์ภาณุ เศวตรุนทร์ อดีตผู้บริหารระดับสูงจากธนาคารแห่งประเทศไทย ได้ชี้ให้เห็นว่า โลกกำลังเผชิญกับความแตกต่างทางเศรษฐกิจที่น่าสนใจ คือประเทศทางตะวันตกเผชิญกับเงินเฟ้อ ในขณะที่จีนเผชิญกับภาวะเงินฝืด ซึ่งเศรษฐกิจไทยในฐานะที่เชื่อมโยงกับจีนอย่างใกล้ชิด อาจได้รับผลกระทบตามไปด้วย
• อ.พงษ์ภาณุ เสนอแนะว่า รัฐบาลไทยควรพิจารณามาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจขนาดใหญ่ และธนาคารแห่งประเทศไทยควรพิจารณาหยุดขึ้นอัตราดอกเบี้ย เพื่อไม่ให้ไปซ้ำเติมภาวะที่อาจเข้าสู่เงินฝืด
• บัณฑิต นิจถาวร อดีตรองผู้ว่าการ ธปท. ให้ความเห็นในทิศทางเดียวกันว่า เศรษฐกิจไทยมีความเสี่ยงสูงที่จะเข้าสู่ภาวะเงินฝืด และชี้ว่าการปรับโครงสร้างเศรษฐกิจเพื่อรับมือกับภาวะดอกเบี้ยต่ำและเงินเฟ้อต่ำหรือเงินฝืดเป็นสิ่งที่จำเป็น

สัญญาณที่ต้องจับตาในประเทศไทย:

แม้ว่าตัวเลขดัชนีราคาผู้บริโภค (CPI) ของไทยจะติดลบในบางช่วงเวลาที่ผ่านมา แต่การจะสรุปว่าเราเข้าสู่ภาวะเงินฝืดหรือไม่นั้น ต้องพิจารณาอย่างรอบด้าน คุณควรสังเกตปัจจัยเหล่านี้:

• ทิศทางของราคาสินค้าและบริการโดยทั่วไป: ราคาสินค้าลดลงต่อเนื่องเป็นวงกว้างหรือไม่ หรือเป็นเพียงบางหมวดสินค้าและชั่วคราว?
• กำลังซื้อและการใช้จ่ายภาคเอกชน: หากการบริโภคและการลงทุนภาคเอกชนยังคงเติบโต แสดงว่าอุปสงค์ภายในประเทศยังคงดีอยู่
• อัตราการว่างงานและรายได้: หากการจ้างงานยังสูงและอัตราว่างงานต่ำ แสดงว่าเศรษฐกิจโดยรวมยังคงมีเสถียรภาพ
• ความเชื่อมั่นทางเศรษฐกิจ: ความเชื่อมั่นของนักลงทุนและผู้บริโภคเป็นปัจจัยสำคัญที่สะท้อนทิศทางในอนาคต

การเข้าใจมุมมองที่หลากหลายและการติดตามข้อมูลเศรษฐกิจอย่างใกล้ชิดจะช่วยให้คุณประเมินสถานการณ์ได้อย่างมีเหตุผล

ธนาคารแห่งประเทศไทยกล่าวว่าอย่างไรเกี่ยวกับภาวะเงินฝืดในไทย?

ท่ามกลางข้อกังวลจากหลายฝ่ายเกี่ยวกับภาวะเงินฝืดในประเทศไทย ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ออกมายืนยันมุมมองของตนเองอย่างสม่ำเสมอ โดยให้เหตุผลว่าไทยยังไม่เข้าสู่ภาวะเงินฝืดอย่างที่หลายคนกังวล แม้ว่าตัวเลขอัตราเงินเฟ้อจะต่ำหรือติดลบในบางเดือนก็ตาม

มุมมองและเหตุผลจาก ธปท.:

• อุปสงค์และการบริโภคภาคเอกชนยังดี: ธปท. ชี้ว่าแม้เงินเฟ้อจะต่ำ แต่ปัจจัยสำคัญที่แตกต่างจากภาวะเงินฝืดคืออุปสงค์ภายในประเทศและการบริโภคภาคเอกชนยังคงแข็งแกร่งและมีแนวโน้มฟื้นตัวต่อเนื่อง ซึ่งสะท้อนจากตัวเลขการใช้จ่ายที่ยังคงดีอยู่
• การจ้างงานสูง อัตราว่างงานต่ำ: อีกหนึ่งปัจจัยที่ ธปท. ใช้ยืนยันคือตลาดแรงงานไทยยังคงอยู่ในภาวะที่แข็งแกร่ง อัตราการว่างงานอยู่ในระดับต่ำ และการจ้างงานยังคงเพิ่มขึ้น ซึ่งหมายความว่าผู้คนยังมีรายได้และกำลังซื้อ
• ปัจจัยกดดันเงินเฟ้อไทยเป็นเพียงชั่วคราว: ธปท. ให้เหตุผลว่าอัตราเงินเฟ้อที่ต่ำหรือติดลบนั้นเป็นผลมาจากปัจจัยชั่วคราวและเฉพาะเจาะจง ได้แก่:
  • มาตรการภาครัฐ: มาตรการลดค่าครองชีพ เช่น การลดค่าไฟฟ้าและน้ำมัน ที่รัฐบาลออกมาเป็นตัวช่วยลดภาระประชาชนโดยตรง
  • ราคาอาหารสดลดลง: โดยเฉพาะราคาหมูและผักที่ลดลงเนื่องจากผลผลิตกลับเข้าสู่ภาวะปกติ
  • ฐานสูงจากปีก่อน: การที่อัตราเงินเฟ้อในปีก่อนหน้าอยู่ในระดับสูง ทำให้เมื่อเทียบกับปีปัจจุบัน ตัวเลขเงินเฟ้อจึงดูต่ำลง
• เศรษฐกิจไทยยังอยู่ในทิศทางฟื้นตัว: นางปราณี สุทธศรี ผู้อำนวยการอาวุโส ฝ่ายเศรษฐกิจมหภาค ธปท. ได้ย้ำว่าเศรษฐกิจไทยโดยรวมยังอยู่ในทิศทางฟื้นตัวต่อเนื่องจากภาคการท่องเที่ยวที่กลับมา และการบริโภคภายในประเทศที่ยังคงเป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญ

ความเสี่ยงที่ ธปท. ยังคงจับตา:

แม้ ธปท. จะยังไม่เห็นสัญญาณเงินฝืด แต่ก็ยังคงเฝ้าระวังปัจจัยเสี่ยงต่างๆ ที่อาจส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจในอนาคต เช่น:

• การฟื้นตัวของการส่งออก: การส่งออกของไทยอาจฟื้นตัวช้ากว่าที่คาดไว้ เนื่องจากเศรษฐกิจโลกที่ชะลอตัว
• ปัญหาเชิงโครงสร้าง: ปัญหาเชิงโครงสร้างในภาคการผลิตและการแข่งขันที่ลดลงในบางอุตสาหกรรมก็ยังคงเป็นความท้าทายที่ต้องแก้ไขในระยะยาว

การเข้าใจมุมมองของธนาคารกลางถือเป็นสิ่งสำคัญสำหรับนักลงทุน เพราะเป็นตัวกำหนดทิศทางนโยบายการเงินของประเทศ

การรับมือกับภาวะเงินฝืดในฐานะนักลงทุนและผู้บริโภค: เตรียมพร้อมอย่างไร?

ไม่ว่าสถานการณ์ในประเทศไทยจะเข้าสู่ภาวะเงินฝืดเต็มตัวหรือไม่ การทำความเข้าใจและเตรียมพร้อมรับมือกับปรากฏการณ์นี้ย่อมเป็นประโยชน์อย่างยิ่งสำหรับคุณในฐานะนักลงทุนและผู้บริโภค เราจะมาดูกันว่าคุณควรเตรียมตัวอย่างไรเมื่อต้องเผชิญกับสภาพแวดล้อมที่ราคาลดลงและเศรษฐกิจชะลอตัว

สำหรับนักลงทุน:

• ปรับพอร์ตการลงทุน: ในภาวะเงินฝืด สินทรัพย์บางประเภทอาจได้รับผลกระทบมากกว่าสินทรัพย์อื่นๆ เช่น หุ้นของบริษัทที่มียอดขายและกำไรลดลง อาจได้รับผลกระทบอย่างหนัก แต่พันธบัตรรัฐบาลอาจเป็นที่ต้องการเนื่องจากให้ความปลอดภัยและผลตอบแทนที่แท้จริงเพิ่มขึ้น
• ให้ความสำคัญกับการถือเงินสด: ในยามที่ราคาลดลง การถือเงินสดอาจเป็นกลยุทธ์ที่ดีชั่วคราว เพราะอำนาจซื้อของเงินสดจะเพิ่มขึ้นตามเวลา อย่างไรก็ตาม ควรระมัดระวังไม่ให้พลาดโอกาสเมื่อเศรษฐกิจกลับมาฟื้นตัว
• ลงทุนในธุรกิจที่แข็งแกร่งและมีหนี้น้อย: มองหาบริษัทที่มีงบดุลแข็งแกร่ง มีหนี้สินต่ำ และสามารถรักษาความสามารถในการทำกำไรได้แม้ในภาวะที่ยอดขายลดลง ธุรกิจที่มีอำนาจในการกำหนดราคา (Pricing Power) จะมีความได้เปรียบ
• พิจารณาสินทรัพย์ทางเลือก: การลงทุนในทองคำ หรือสินทรัพย์บางประเภทที่มักเป็นหลุมหลบภัยในยามวิกฤตเศรษฐกิจ อาจเป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการกระจายความเสี่ยง
• ติดตามข่าวสารอย่างใกล้ชิด: สิ่งสำคัญที่สุดคือการติดตามนโยบายของธนาคารกลางและรัฐบาล รวมถึงสัญญาณทางเศรษฐกิจอย่างใกล้ชิด เพื่อปรับกลยุทธ์ให้ทันท่วงที

สำหรับผู้บริโภค:

• จัดการหนี้สินให้ดี: เนื่องจากมูลค่าหนี้ที่แท้จริงจะเพิ่มขึ้นในภาวะเงินฝืด การลดภาระหนี้หรือรีไฟแนนซ์หนี้ให้ได้อัตราดอกเบี้ยที่ต่ำลง จะช่วยลดความเสี่ยงของคุณได้อย่างมาก
• วางแผนการใช้จ่ายอย่างรอบคอบ: แม้ราคาจะลดลง แต่การชะลอการซื้อสินค้าที่ไม่จำเป็นและเน้นการออมมากขึ้น จะช่วยให้คุณมีสภาพคล่องทางการเงินที่ดีขึ้นในยามที่รายได้อาจไม่แน่นอน
• เพิ่มทักษะและหาแหล่งรายได้เสริม: ในช่วงเวลาที่เศรษฐกิจไม่แน่นอน การเพิ่มพูนทักษะเพื่อรักษาความมั่นคงในอาชีพ หรือการมองหาช่องทางสร้างรายได้เสริม จะช่วยเสริมความแข็งแกร่งทางการเงินส่วนบุคคลของคุณ

หากคุณกำลังพิจารณาที่จะเริ่มต้นการเทรด Forex หรือสำรวจสินค้าสัญญาซื้อขายส่วนต่าง (CFD) ที่หลากหลายมากขึ้น Moneta Markets เป็นแพลตฟอร์มที่น่าพิจารณา แพลตฟอร์มนี้มาจากประเทศออสเตรเลีย โดยมีสินค้าทางการเงินให้เลือกกว่า 1,000 รายการ ไม่ว่าคุณจะเป็นนักลงทุนมือใหม่หรือนักเทรดมืออาชีพ คุณจะพบตัวเลือกที่เหมาะสมสำหรับคุณที่นี่

ในการเลือกแพลตฟอร์มการเทรด ความยืดหยุ่นและความได้เปรียบทางเทคนิคของ Moneta Markets นั้นเป็นสิ่งที่ควรกล่าวถึง แพลตฟอร์มนี้รองรับ MT4, MT5, Pro Trader ซึ่งเป็นแพลตฟอร์มชั้นนำในตลาด ผสมผสานกับการประมวลผลที่รวดเร็วและการตั้งค่าสเปรดที่ต่ำ ทำให้คุณได้รับประสบการณ์การเทรดที่ดีเยี่ยม

บทสรุป: ภาวะเงินฝืด ภัยคุกคามเงียบที่ต้องทำความเข้าใจและเตรียมรับมือ

ตลอดการเดินทางของเรา เราได้สำรวจความหมายที่แท้จริงของ ภาวะเงินฝืด ซึ่งเป็นการลดลงของระดับราคาสินค้าและบริการโดยทั่วไปอย่างต่อเนื่อง และได้เห็นแล้วว่าภาวะนี้แตกต่างจากภาวะเงินเฟ้อลดลงอย่างไร นอกจากนี้ เรายังได้เจาะลึกถึงสาเหตุหลากหลายประการที่ทำให้เกิดภาวะเงินฝืด ไม่ว่าจะเป็นอุปทานที่สูงเกินไป ความต้องการที่ลดลง นโยบายการเงินที่ตึงตัว หรือแม้กระทั่งความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี ซึ่งล้วนเป็นปัจจัยที่ซับซ้อนและเชื่อมโยงกัน

เราได้พิจารณาถึงผลกระทบอันร้ายแรงของภาวะเงินฝืด ไม่ว่าจะเป็นการเพิ่มภาระหนี้ที่แท้จริง การชะลอการใช้จ่ายและการลงทุน ซึ่งนำไปสู่วงจรอุบาทว์เงินฝืดที่ทำให้เศรษฐกิจถดถอยลึกยิ่งขึ้น รวมถึงภาวะ “กับดักสภาพคล่อง” ที่ทำให้มาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจโดยธนาคารกลางไร้ประสิทธิภาพ

จากกรณีศึกษาของประเทศจีน เราได้เห็นบทเรียนสำคัญจากภาวะเงินฝืดที่ยาวนานที่สุดในรอบหลายทศวรรษ ซึ่งเกิดจากวิกฤตอสังหาริมทรัพย์ การผลิตเกินกำลัง และความท้าทายในการปรับโครงสร้างเศรษฐกิจ แม้รัฐบาลจีนจะพยายามออกมาตรการต่างๆ อย่างต่อเนื่อง แต่ความเชื่อมั่นที่ยังคงต่ำและแรงกดดันภายนอกก็ยังคงเป็นอุปสรรคสำคัญ

สำหรับประเทศไทย แม้ธนาคารแห่งประเทศไทยจะยืนยันว่าเรายังไม่เข้าสู่ภาวะเงินฝืดเต็มตัว โดยให้เหตุผลว่าอุปสงค์ภายในประเทศและการจ้างงานยังคงดี แต่เราก็ไม่อาจประมาทได้ สัญญาณเตือนจากผู้เชี่ยวชาญและความเสี่ยงจากการฟื้นตัวของเศรษฐกิจโลกที่ช้ากว่าคาด ก็เป็นสิ่งที่ต้องจับตาอย่างใกล้ชิด

ภาวะเงินฝืดจึงไม่ใช่เพียงแค่ตัวเลขทางสถิติ แต่เป็นความท้าทายที่ซับซ้อนและอาจนำไปสู่ผลกระทบที่รุนแรงต่อเศรษฐกิจและชีวิตประจำวันของเราหากไม่ได้รับการแก้ไขอย่างทันท่วงที การทำความเข้าใจสาเหตุ ผลกระทบ และสัญญาณเตือนภัยเป็นสิ่งสำคัญสำหรับทั้งผู้กำหนดนโยบาย ภาคธุรกิจ และที่สำคัญที่สุดคือคุณ ในฐานะนักลงทุนและผู้บริโภค เพื่อเตรียมรับมือและร่วมกันสร้างความแข็งแกร่งให้กับเศรษฐกิจในระยะยาว ไม่ว่าสถานการณ์จะเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางใด การมีความรู้และพร้อมรับมือคืออาวุธที่ดีที่สุดของคุณเสมอ

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับปรากฏการณ์ใดมีความสอดคล้องกับภาวะเงินฝืด

Q：ภาวะเงินฝืดมีผลกระทบต่อผู้บริโภคอย่างไร?

A：ภาวะเงินฝืดทำให้ราคาสินค้าลดลง แต่สามารถส่งผลให้กำลังซื้อและรายได้ของผู้บริโภคลดลงได้เช่นกัน

Q：วงจรอุบาทว์เงินฝืดคืออะไร?

A：นี่คือกลไกที่เริ่มจากราคาสินค้าลดลง ทำให้ผู้บริโภคชะลอการใช้จ่ายนำไปสู่วิกฤตเศรษฐกิจที่รุนแรงขึ้น

Q：วิธีรับมือกับภาวะเงินฝืดคืออะไร?

A：ควรวางแผนการใช้จ่ายให้ดี จัดการหนี้สิน และรักษาสภาพคล่องทางการเงินในภาวะไม่แน่นอน